5.1.4 Duurzame stad

Duurzaamheid en klimaatverandering bepaalden het afgelopen jaar opnieuw regelmatig de nieuwsberichten. Nieuws over temperatuurrecords, grootschalige (bos)branden, zware regenval en overstromingen, maar ook over records bij de productie van duurzame energie door zon en wind, toename van emissievrij vervoer en innovatieve duurzame ontwikkelingen. De gevolgen van klimaatverandering kwamen heel dichtbij met de heftige overstromingen in Zuid-Limburg en delen van Duitsland. En ook in Hengelo was sprake van wateroverlast.

We kijken met tevredenheid terug op een spannend, intensief en succesvol jaar. We zorgden voor een schone groene stad, hielpen inwoners en bedrijven met energie besparen, gingen in gesprek over klimaatadaptatie en de opwek van duurzame energie, maakten plannen voor een duurzame klimaatbestendige binnenstad en werkten aan een aardgasvrije toekomst. We deden dit samen met inwoners, bedrijven, instellingen, partners en andere overheden. Tegelijkertijd zien we dat de roep om maatregelen steeds sterker wordt en ambities worden aangescherpt. Maar we zien ook dat de weerstand tegen bijvoorbeeld de plaatsing van windturbines en zonnevelden groeit. Het vraagt van ons om constant bewust te zijn van de spanning tussen enerzijds de noodzakelijke ontwikkelingen en anderzijds de maatschappelijke bewegingen op dit gebied. Het zoeken naar de juiste balans zal de komende jaren veel van ons allen vragen.

Het afgelopen jaar hebben we een aantal belangrijke stappen gezet op de thema’s energietransitie, energie besparen, klimaatadaptatie en biodiversiteit. Samen met het koersdocument ‘Contouren Hengelo nu voor de toekomst’ bepalen we hiermee de weg naar een klimaatbestendig en energie- en klimaatneutraal Hengelo.

Contouren Hengelo nu voor de toekomst
De Global Goals (de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties) gebruikten we als inspiratie bij het opstellen van de ‘Contouren Hengelo nu voor de toekomst - duurzaam kompas naar 2050 en verder’. Aan de hand van een achttal thema’s geven we de koers voor de duurzame ontwikkeling van Hengelo in de komende decennia. Het geeft inzicht en overzicht en helpt keuzes te maken. We pakken zaken integraal op en benutten koppelkansen waar mogelijk. Het is helaas niet gelukt dit koersdocument nog in 2021 aan de raad aan te bieden. Dat is begin 2022 alsnog gebeurd.

Energietransitie
In 2021 hebben we regionaal en lokaal met de RES-T 1.0, het Omgevingsprogramma Nieuwe Energie en de Transitievisie Warmte de basis gelegd voor de activiteiten gericht op het behalen van de doelstelling van 49 % minder CO2-uitstoot in 2030.

Regionale Energiestrategie Twente (RES-T)
Na een lang en intensief voorbereidingstraject is de Regionale Energiestrategie Twente (RES-T) 1.0 vastgesteld door de raad. De bestuurlijke koers van de RES-T is om in 2030 in Twente:

• 1,5 Terrawattuur (TWh) elektriciteit duurzaam op te wekken via zon en wind;

• bij te dragen aan de warmtetransitie door het benutten en verdelen van duurzame warmtebronnen als alternatief voor aardgas;

• de warmte-infrastructuur te realiseren en energiebesparing te stimuleren.

We doen dit samen met de 14 deelnemende gemeenten, provincie Overijssel, 2 waterschappen en 2 netbeheerders, waarbij we ook kijken naar verbinding met andere maatschappelijke opgaven, landschapsversterking en verdienmodellen. De RES wordt elke twee jaar geactualiseerd. Inmiddels zijn we gestart met de werkzaamheden aan de RES-T 2.0.

Omgevingsprogramma Nieuwe Energie
Na uitgebreide onderzoeken en een zorgvuldig doorlopen participatieproces hebben we het Omgevingsprogramma Nieuwe Energie 2021-2030 aan de raad aangeboden samen met het Uitvoeringsprogramma 2021-2025 en het Stimuleringsplan zon op dak, parkeerterreinen en gevels. Hierin is opgenomen waar, hoe en met wie we in 2030 ongeveer de helft van ons elektriciteitsverbruik duurzaam willen opwekken via zon en wind. Ook is hierin opgenomen aan welke voorwaarden energieprojecten moeten voldoen. Met de vastgelegde ambitie dragen wij bij aan de regionale opgave van de RES-T. Uitgangspunten voor het vervolg zijn in ieder geval:

• nader onderzoek naar de invloed van zonnevelden en windturbines op de omgeving en het milieu;

• lokaal eigenaarschap;

• een zorgvuldige belangenafweging waarbij de samenleving intensief wordt betrokken.

Als eerste stap op weg naar de realisatie van een zonneveld in de Boeldershoek op niet in gebruik genomen gemeentegrond (NIEGG), heeft de raad besloten netcapaciteit af te nemen. Besluitvorming over de realisatie van het zonneveld (wie ontwikkelt, beheert, is eigenaar etc.) volgt in later stadium. We willen leren van de ervaringen die we met dit project opdoen en die kennis gebruiken bij vervolgprojecten.

Transitievisie Warmte - Nijverheid aardgasvrij
Een belangrijke pijler in de reductie van de CO2-uitstoot is het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving. Met de Transitievisie Warmte leggen we de basis voor een aardgasvrij Hengelo. De visie biedt inzicht in de mogelijke alternatieven voor aardgas, welk alternatief voor welk gebied het meest geschikt is en een routekaart voor het vervolg. Hoewel de visie vanuit landelijke afspraken eind 2021 had moeten zijn vastgesteld, heeft de raad besloten vooralsnog niet tot vaststelling over te gaan in afwachting van ontwikkelingen vanuit het Rijk rond de financiering (woonlastenneutraal en compensatie uitvoeringslasten) en de wettelijke kaders en regelgeving. De Transitievisie Warmte vormt de basis voor de wijkuitvoeringsplannen die we de komende jaren opstellen. De Nijverheid is het eerste wijkuitvoeringsplan en maakt deel uit van de landelijke proeftuinen aardgasvrije wijken. Volgens Welbions en de gemeente is voor de Nijverheid een warmtenet het logische alternatief. Het is niet gelukt hierover een besluit te nemen, maar aan de hand van dit voorstel starten we een verdere verkenning naar de condities, bereidheid en mogelijkheden bij inwoners.

Energiebesparing
Energiebesparing is essentieel, want de energie die we niet verbruiken hoeven we ook niet op te wekken en het geeft een beperking van de CO2-uitstoot. Ook is het belangrijk vanwege de sterk gestegen energieprijzen. We werkten op meerdere manieren aan energiebesparing:

Zo hebben we met de uitvoering van de landelijke subsidie Regeling Reductie Energiegebruik (RRE) met bespaarpakketten, vouchers, voorlichtingsbijeenkomsten, huisbezoeken en ons energieloket in totaal 21.786 huishoudens bereikt. In 2022 krijgt dit een vervolg in de aanpak van energie-armoede en de uitwerking van de bestuurlijke opdracht Energie besparen in combinatie met het Nationaal isolatieprogramma.

Naast huishoudens zijn bedrijven een belangrijk onderdeel in de energietransitie. Zij verbruiken veel energie, maar bieden ook mogelijkheden voor duurzame energie-opwek. We ondersteunen bedrijven, zoals met een stimuleringsregeling voor de verduurzaming van bedrijven op Westermaat Campus, een plan van aanpak voor de verduurzaming van het bedrijventerrein Twentekanaal en een voorlichtingsactie over energiebesparing bij het MKB in de binnenstad.

Als overheid geven we ook zelf het goede voorbeeld met de verduurzaming van ons maatschappelijk vastgoed. Deze maatregelen leveren een bijdrage aan het behalen van een label A voor ons maatschappelijk vastgoed en verlagen de CO2-uitstoot van onze panden.

Klimaatadaptatie en biodiversiteit
De gevolgen van de klimaatverandering zijn ook in Hengelo steeds meer merkbaar. Om die gevolgen veel mogelijk te beperken hebben we op het gebied van klimaatadaptatie en biodiversiteit belangrijke stappen gezet. We hebben in 2021 de klimaatdialogen afgerond. Deze dialogen met gemeenteraad, inwoners, leerlingen, zorgprofessionals en de ambtelijke organisatie, aangevuld met een enquête onder het Hengelopanel, leverden waardevolle informatie op. De resultaten van de klimaatdialogen gebruikten we, samen met de gegevens uit de klimaatatlas Twente, voor het opzetten van een klimaatadaptatiestrategie. Deze is inmiddels aan de raad ter vaststelling aangeboden. De strategie vormt de basis voor het vervolg, de uitvoeringsagenda.

We werkten aan een aantal mooie projecten waarbij klimaatadaptatie een belangrijk onderdeel vormt, zoals de herinrichting van de Elsbeek, het Marktplein, het Wetplein en het Mitchamplein. En met het project ‘Van Grijs naar Groen’ verhogen we het aandeel groen in de stad. Door meer ruimte te maken voor water en groen verminderen we de risico’s op wateroverlast, droogte en hittestress en versterken de biodiversiteit.

Communicatie en participatie
De energietransitie en de gevolgen van klimaatverandering raken ons allemaal. We hebben onze communicatie daarom steeds meer ingezet op de samenhang tussen de energietransitie, klimaatadaptatie, water en groen, circulariteit en gezondheid. Via diverse media en acties dragen we dit actief uit door inwoners te informeren en te stimuleren om ook zelf aan de slag te gaan. Juist omdat het van ons allemaal is hebben we ook sterk ingezet op participatie. We hebben raadsleden, inwoners, bedrijven en partners actief betrokken bij de vraagstukken en gelegenheid geboden hun inbreng te leveren. Dit hebben wij gedaan aan de hand van warmtewerkplaatsen, klimaatdialogen, de energiekaravaan, webinars en fysieke en digitale bijeenkomsten. Bij het centrale thema 'Open bestuursstijl' leest u daar kort meer over. De ervaringen die we hiermee hebben opgedaan vormen niet alleen een goede basis voor het vervolg, maar zeker ook een uitdaging om nieuwe manieren te vinden, te verkennen en toe te passen.

Samenvattend constateren we dat we heel veel doen en hard werken aan het bereiken van onze doelen en ambities. Daar zijn we trots op, maar we weten ook dat er nog heel veel moet gebeuren. De noodzaak is duidelijk evenals de doelen, maar de weg erheen is nog onzeker. We staan voor grote uitdagingen en zoeken innovatieve manieren om vooruit te gaan. Dat kunnen we alleen samen met onze inwoners, bedrijven, instellingen, partners en andere overheden. Samen op weg naar een duurzame toekomst voor Hengelo.