6.6. Verbonden partijen

Waar gaat deze paragraaf over
Voor de uitvoering van taken kan de gemeente een beroep doen op andere organisaties of een andere organisatie oprichten. Als we taken hebben uitbesteed aan een organisatie, waarin we een bestuurlijk én financieel belang hebben is deze partij een verbonden partij. We zitten dan in het bestuur van deze organisatie of hebben stemrecht in de ledenvergadering/aandeelhoudersvergadering én lijden verlies als de organisatie failliet gaat of als wij aangesproken kunnen worden als ze haar verplichtingen niet kan nakomen. De beleidskaders rondom verbonden partijen liggen vast in de nota “Beleidskader Verbonden Partijen Hengelo 2013”, hierna “beleidskader” genoemd. Voor een betere beoordeling van de bijdrage van de verbonden partij aan de doelstellingen van de gemeente is dit onderdeel in de betreffende programma’s opgenomen. Deze paragraaf blijft dan beperkt tot de visie en beleidsvoornemens en een totaalbeeld van verbonden partijen in een samenvattende lijst.

Visie en beleidsvoornemens

Beleidskaders, visie en beleidsvoornemens
In het beleidskader is de visie op verbonden partijen uitgebreid weergegeven. We volstaan hier met de hoofdlijn van het beleid. Aan de basis staat, dat we alleen samenwerken met verbonden partijen als dit het geëigende middel is om onze beleidsdoelstellingen te realiseren. Het uitbesteden van taken aan een regionaal samenwerkingsverband betekent dat besluiten in organisatiebesturen en niet meer in de gemeenteraad genomen worden. De invloed moet gedeeld worden met andere gemeenten. Dit is inherent aan samenwerken. Samenwerken is balanceren tussen stevige democratische controle en effectief en efficiënt samen onze doelen bereiken.

De samenwerking met verbonden partijen kent twee invalshoeken:
- de bijdrage van de verbonden partij aan de doelstellingen van de gemeente (nut);
- het risico dat de gemeente loopt door de deelname, met name financieel, maar ook bestuurlijk.

Het financiële risico is het risico, dat de gemeente loopt als de verbonden partij failliet gaat of aanspraak maakt op niet begrote bijdragen van de gemeente. Bestuurlijke risico’s treden op als de gemeente aangesproken kan worden op haar bestuurlijke rol in de verbonden partij.

Deze invalshoeken moeten in balans zijn; een groter risico kunnen we pas accepteren als de bijdrage aan de doelstellingen eveneens groot is. Daaruit volgt dat we activiteiten, uitgevoerd door partijen die marginaal bijdragen aan onze doelstellingen maar wel een groot financieel risico opleveren, beter anders kunnen organiseren. We willen een methodiek toepassen waarin de begrippen “nut” en “risico” vanuit een duidelijk kader objectief worden bepaald. Tezamen zijn nut (kwaliteit van de samenwerking) en risico de bestanddelen van de “waarde” van de samenwerking.

We zijn er nog niet in geslaagd om de uitgangspunten van een vernieuwde nota samenwerking met de raad te bespreken. We willen de visie van de raad op sturing verbonden partijen opnemen en verbreden van het aandachtsgebied "verbonden partijen" tot samenwerkingsrelaties. Steeds meer ontstaat bij gemeenten het besef, dat niet alleen de verbonden partijen risico’s met zich meebrengen. Ook bij samenwerkingsrelaties die niet kwalificeren als “verbonden partij” kunnen financiële of bestuurlijke risico’s spelen. Deze kunnen eveneens een grote impact hebben op de financiën of de reputatie van ons als gemeente. We hebben stappen gezet om een systematiek voor risicosignalering voor deze instellingen te ontwikkelen. Het effectieve gebruik van de interne risicoanalyse is nog beperkt geweest in 2019.

Bijdrage van verbonden partijen aan gemeentelijke doelstellingen
Het gewijzigde Besluit Begroting en Verantwoording beoogt het inzicht van raadsleden in nut en risico van de verbonden partijen te vergroten. Dat inzicht ontstaat als in de programma’s het samenwerken met de verbonden partij en de bijdrage aan de programmadoelstellingen worden toegelicht.
In deze paragraaf beperken we ons tot het benoemen van het openbaar belang dat wordt gediend en benoemen we het programma waarin de relatie met doelstellingen wordt gelegd.

Wetswijziging versterking positie van gemeenteraden
Minister Ollongren van BZK heeft aangegeven de positie van gemeenteraden te willen versterken en daartoe o.a. de Wet op de Gemeenschappelijke Regelingen te willen aanpassen. In oktober 2019 sloot de internetconsultatie, waarbij reactie kon worden gegeven op het voorgenomen wetsvoorstel. De wetswijziging is eind 2019 nog niet aan de Tweede kamer aangeboden.

Risicomanagement bij de verbonden partijen
De risicobeoordeling van verbonden partijen wordt nu nog gedaan op basis van een beoordeling van de jaarstukken en begrotingen van deze partijen. Daarmee oordelen we met algemeen aanvaarde normen over in rapportages zichtbare grootheden zoals bijvoorbeeld weerstandsvermogen, schuldpositie en resultaten in de meerjarenbegroting. Steeds meer voeren verbonden partijen een eigen analyse van risico's, die hun succes bedreigen. Hierover rapporteren ze in de begrotings- en verantwoordingsstukken. De wijze waarop risico’s worden benoemd en geobjectiveerd verschilt sterk per partij. In de beoordeling van de jaarstukken 2018 en conceptbegrotingen 2020 hebben we kritische kanttekeningen geplaatst. Daarom kunnen we nu nog onvoldoende steunen op de gerapporteerde resultaten.

In onze regio werken al enkele gemeenten samen in een gezamenlijke risico-uitvraag richting de verbonden partijen. De gevolgde methodiek sluit aan bij onze opvattingen m.b.t. risicoanalyse. Daarom hebben we ons hierbij aangesloten met ingang van de P en C-cyclus 2020.

Ontwikkelingen verbonden partijen

In de begroting staan we uitgebreid stil bij de ontwikkelingen van verbonden partijen. In deze jaarstukken zullen we compact de meest ingrijpende ontwikkelingen weergeven. De jaarstukken 2019 zijn nog niet bekend bij het schrijven van deze paragraaf.

Regio Twente
In het jaar 2019 is flink gediscussieerd over de toekomst van Regio Twente. Doelen: focus, eenvoud en minder bestuurlijke drukte. De organisatie gaat als het plan 6 maart 2020 wordt omarmd ontvlechten in 4 delen:

• onderwijs, ondernemers en overheid gaan de sociaal economische structuurversterking oppakken;

• een GR Gezondheid (GGZ, VVT, OZJT/Samen 14, omvat ca 75% van de huidige Regio Twente);

• de coalitions of the willing (naar gastgemeenten?);

• recreatieve voorzieningen (GR of BV of naar gemeenten?).

De bedrijfsvoering gaat ten dele mee naar de gezondheids-GR, maar moet daarnaast verder inkrimpen. Twee uitdagingen ontstaan er. Vanuit het verleden moeten financiële nadelen door het uittreden van de Veiligheidsregio Twente, het stoppen met de salarisadministratie en tekorten op het gebied van ICT worden opgelost. Tegelijk ontstaan er verdere nadelen als de coalities buiten de Regio Twente worden geplaatst. De te behalen voordelen door meer eenvoud kunnen deze nadelen niet compenseren.

Veiligheidsregio Twente
Geen ontwikkelingen te vermelden.

SWB Midden-Twente
SWB werkt voortvarend aan het verbeteren van de basis. De laatste P&C-stukken geven meer informatie dan voordien. Dit is een goede ontwikkeling. De komende jaren worden verliezen geraamd in het werkleerbedrijf door lagere rijksbijdragen, maar er wordt geen beroep op extra bijdragen van de deelnemende gemeenten gedaan. Ook in het derde jaar van haar bestaan heeft Gildebor de gestelde doelstellingen behaald. De openbare ruimte voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen, de dienstverlening is op orde en ook de participatiedoelstelling is gerealiseerd. Punt van zorg is het teruglopend aantal WSW-ers. Aan het eind van 2019 bedroeg het aantal WSW- medewerkers 113 fte, 17 fte minder dan volgens bedrijfsplan. Desondanks is SWB-Gildebor in 2019 in staat geweest om het te kort aan WSW-medewerkers binnen de financiële kaders te compenseren.

Stadsbank Oost-Nederland
De Stadsbank heeft in 2019 een gevoelige tik gehad doordat ze op last van de rechter - samen met 14 andere dienstverleners - tot 1 maart 2020 geen nieuwe klanten bewindvoering meer mocht aannemen, omdat de administratieve verantwoording niet op orde was. De organisatie heeft onmiddellijk stappen ondernomen om de geconstateerde tekorten op te heffen. In 2019 hebben wij de intake schuldhulpverlening weer teruggenomen van de Stadsbank.

Regionaal Bedrijventerrein XL
In 2019 is de positieve ontwikkeling van XL Park doorgezet. Kavels kunnen per direct worden uitgegeven, wanneer bedrijven daarom vragen. De samenwerking onder de noemer Port of Twente heeft verder vorm gekregen. De vooruitzichten zijn zo goed, dat de bandbreedte van risico's aan de bovenkant fors naar beneden is bijgesteld. Voor deze risico's hebben deelnemende gemeenten een voorziening gevormd, waardoor het "extra risico" eigenlijk nihil is geworden. Als de onderbandbreedte van de risicos bewaarheid wordt kunnen we de verliesvoorziening ten dele terugnemen.

Gemeentelijk Belastingkantoor Twente
Het GBT is (verkort) GBTwente gaan heten. Het GBTwente heeft een nieuwe missie en visie voorbereid. Ze gaat voor kwaliteit, excellence, in uitvoering. Er is een optimale organisatieomvang bereikt met mogelijkheid voor geringe groei. Begin 2019 is het GBT verhuisd naar een eigen pand aan de Demmersweg 140 in Hengelo. Belangrijkste project waar men midden in zit is de omzetting van de vastgoedwaardering op basis van kubieke meters naar vierkante meters.

Crematoria Twente
Het vernieuwen en uitbreiden van de crematielocaties is klaar, op wat buitenwerk na. In 2019 is Harriët Tomassen als opvolger van Peter Molema aangetrokken als directeur/bestuurder. In 2019 kwamen er winstwaarschuwingen toen bekend werd dat in 2018 het aantal crematies, mede onder invloed van de verbouwingen, was gedaald. Dit zette nog door in begin 2019, opgevolgd door een vierde kwartaal 2019 met de hoogste kwartaalomzet in de historie. Ook de vraag uit de rand van het traditionele verzorgingsgebied begint te herstellen. In 2019 is afgesproken, dat raadsleden via de griffies inzage kunnen krijgen in de jaarstukken van de BV. Het publieke karakter van de crematoria is opnieuw ter discussie gesteld door enkele gemeenten die vertegenwoordigd zijn in het Algemeen Bestuur.

Omgevingsdienst Twente (ODT)
2019 is het eerste jaar van de ODT geweest. Dit eerste jaar heeft in het teken gestaan van opstarten en inrichten, waarbij de uitvoering en de dienstverlening aan bedrijven gewoon is doorgelopen. Bij de start van de ODT was sprake van een forse onderbezetting. Dit heeft voor 2019 geleid tot een positief financieel resultaat, maar echter ook tot achterstanden in het werk of niet uitgevoerde controles. De meest risicovolle bedrijven zijn allemaal wel gecontroleerd. In overleg met de deelnemer zal nog worden besloten hoe om te gaan met het resultaat en in hoeverre dit aan te wenden voor het eventueel inlopen van achterstanden. Inmiddels heeft de ODT haar bezetting op orde en wordt verwacht dat de planning voor 2020 gewoon kan worden gerealiseerd.

Twente Milieu
Twente Milieu heeft het kostprijs-plus systeem herzien. Deze gaat in 2020 in. Deze heeft geleid tot een lagere belasting van de gemeente Hengelo op het gebied van afvalinzameling. De burger verkrijgt hiervan de voordelen via het tarief. Daarentegen gaan we meer betalen voor de gladheidsbestrijding, waardoor de gemeentelijke exploitatie er nadeel van ondervindt. In 2019 heeft Twente Milieu een nieuwe strategienota uitgebracht. De gemeenteraden zijn hierin meegenomen. Eind 2019 heeft de directeur, Lisette Bosch, afscheid genomen. Haar opvolger is gevonden, maar op dit moment nog niet benoemd.

Twence
Twence herziet haar strategie in samenwerking met de aandeelhoudende gemeenten. Het beleidsplan 2020-2023 kent de volgende strategische lijnen:
- een actieve en substantiële bijdrage leveren aan de duurzame regionale energievoorziening;
- meer waardevolle grondstoffen uit afval en biomassa produceren om de grondstofkringlopen te sluiten.
Twence zal steeds meer haar rol als duurzaamheidsbevorderaar vervullen en blijft voorlopig onze afvalverwerker. We zien de rol als warmteleverancier toenemen. De goede financiële resultaten lijken structureel te zijn.

Warmtenetwerkbedrijf Hengelo en Warmtebedrijf Hengelo
In 2019 is de DEC, het tussenwarmtestation in Hart van Zuid, opgeleverd. Deze centrale verhoogt de temperatuur van de restwarmte van Nouryon, zodat deze geschikt is om huizen en bedrijven te verwarmen. Ennatuurlijk is de energieleverancier die de warmte levert. Alliander is het netwerkbedrijf, dat verantwoordelijk is voor de infrastructuur. Deze bedrijven voeren tevens de administraties voor beide verbonden partijen. De gemeente heeft naast het aandeelhouderschap nog een belang doordat ze aan beide bedrijven een achtergestelde lening van € 1 miljoen heeft verstrekt en aan Warmtebedrijf Hengelo nog een lening van € 3,95 miljoen,welke eind 2020 wordt afgelost.

Lijst van verbonden partijen

* de gemerkte BV's komen voort uit de verkoop van Essent aan RWE .

Van alle verbonden partijen vermelden we een aantal kerngegevens, waarvan de informatieve waarde en de onderverdeling in categorieën verbonden partijen zoals in het BBV is bepaald. Voor de overzichtelijkheid en leesbaarheid van de tabellen splitsen we de tekstuele toelichting en de cijfermatige gegevens.

Toelichting gegevens
De balansgegevens van de verbonden partijen ontlenen we aan de jaarstukken 2019 (in de meeste gevallen nog niet bekend) of 2018 of de geprognosticeerde balans in de meerjarenbegroting. Door de gemeenschappelijke regelingen worden toekomstige balansgegevens wel verstrekt. De geprivatiseerde bedrijven doen dit niet. Hier is de laatste balans de basis. De jaarresultaten zijn gelijk gesteld aan de mutatie in het eigen vermogen, dus resultaat voor resultaatbestemming. Wij doen geen aanname m.b.t. de resultaten van private partijen, als deze niet door hen gecommuniceerd zijn.

Voor het financieel belang hanteren we een gewijzigde berekening. In navolging van de regionale gemeenten waarmee we samen de risico-analyse uitvoeren is het financieel belang de optelsom van de jaarlijkse exploitatiebijdrage, evt. aangevuld met de subsidiebijdrage en inkoopbedrag voor dienstverlening, het jaarlijkse dividend, het ingebrachte kapitaal en de verstrekte leningen en garanties. Dit is dan het maximale verlies dat zou kunnen optreden bij bedrijfsdiscontinuïteit. Jaarlijkse bijdragen zullen nooit geheel verloren gaan, deze worden (pragmatisch) voor 50% meegenomen.
Wat hier niet in meegenomen is: de waarde van de deelneming in het economisch verkeer.
Hypothetisch voorbeeld: wij lijden geen boekverlies als crematoria Twente het hoofd niet boven water zou kunnen houden. Maar vanwege de waarde van alle activa in de BV verliezen we dan wel de potentiële opbrengst hiervan.

Gemeenschappelijke regelingen

Opmerkingen over bovenstaande tabel:
- Regio Twente heeft veel bestemmingsreserves, maar een lage algemene reserve.
- De risico's bij Regionaal Bedrijventerrein zijn volledig voorzien bij de deelnemende gemeenten.
- Het negatieve resultaat van SWB is het verwachte gevolg van dalende rijkssubsidies.
- Het vreemd vermogen van GBTwente was per 1-1-2019 hoog omdat afstortingen aan gemeenten nog niet hadden plaatsgevonden.

Vennootschappen en corporaties

Voor banken is de solvabiliteit per definitie zeer laag. Daarom wordt bij banken naar de Tier 1 ratio gekeken. Deze geeft de verhouding van de vrije reserves ten opzichte van de (risico gewogen) verstrekte leningen aan. Voor BNG Bank is de Tier 1 eind 2018 38%.

CBL, VoE, VV en PBE zullen in 2020 worden ontbonden. CSV behandelt nog claims van en aan de voormalige aandeelhouders van Essent. In april wordt een schikkingsvoorstel voorgelegd. Het risico in al deze BV's in relatie tot de verkoop van Essent is beperkt tot het aandeelkapitaal in de BV.

Verenigingen en stichtingen

Wij hebben geen gecombineerd bestuurlijk en financieel belang in verenigingen of stichtingen.

Overige verbonden partijen

Het vreemd vermogen van de Euregio bestaat voor € 33 miljoen uit de verplichting om bij de Euregio gestalde middelen van het Interreg-V-programma terug te betalen. Zonder deze middelen is er een normale verhouding eigen/vreemd vermogen.

Instellingen met bestuurlijk belang overwegend met publieke middelen gefinancierd

Bij de volgende verenigingen is in strikte zin geen sprake van een verbonden partij, omdat er geen sprake is van een financiële impact bij faillissement of aansprakelijkheid door garantstelling.

In bijlage 9.4 is een overzicht opgenomen van de vertegenwoordiging namens onze gemeente bij de verbonden partijen.

In de paragraaf 6.5 Financiering is een overzicht van de deelnemingen opgenomen.