Volksgezondheid, milieu en duurzaamheid

Welke belangrijke ontwikkelingen zagen we in 2022?

Volksgezondheid
Mede door corona staat volksgezondheid hoog op de agenda. In het Transformatieplan, voor een toekomstbestendig sociaal domein voor Hengelo heeft volksgezondheid een plek. In de sociale basis staat algemeen welbevinden en gezondheidsbeleving van onze inwoners centraal, vanuit het concept van Positieve gezondheid.

Afval
De hoeveelheid fijn restafval is in 2022 verder gedaald naar 66 kg/inwoner. Zorgpunt blijft de kwaliteit van het ingezameld PMD. Iets meer dan de helft van het materiaal is in 2022 afgekeurd. Dit materiaal is vrijwel volledig afkomstig uit verzamelcontainers. Met Nedvang zijn afspraken gemaakt over het uitvoeren van een proef, waarbij het PMD uit verzamelcontainers mechanisch wordt gesorteerd.

Relevante beleidsnota’s

• Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) 2018-2022

• Programma Nieuwe Energie Hengelo 2017-2021

• Nota bodembeheer regio Twente, Twents beleid veur oale groond 2.0 (2018)

• Visie Bodem en Ondergrond (2021)

• Bodemkwaliteitskaart gemeente Hengelo (2011)

• Keuzescenario Afvalloos Hengelo (2015)

• Landelijk Afval Plan 3 2017-2029

• Slimmer omgaan met grondstoffen

• Meerjarenplan gezondheid gemeente Hengelo (2019)

• Een gezonde toekomst, langjarig programma voor de publieke gezondheid in Twente (GGD, 2019)

• Beleidsprogramma sociaal 2021 - 2025

• Transformatieplan, voor een toekomstbestendig sociaal domein voor Hengelo (2022)

Verbonden partijen

SamenTwente
SamenTwente is één GR voor de organisaties GGD Twente, VTT (Veilig Thuis Twente en Organisatie voor zorg en jeugdhulp Twente (OZJT. Ook wordt gastheerschap geboden aan Kennispunt Twente, Samen14 en Twentse Koers. Dit kwam voort uit de gemeenschappelijke regeling (GR) Regio Twente zoals deze tot 1 juli 2021 uitgevoerd werd. In maart 2022 heeft deze GR de naam SamenTwente gekregen. Samen met de 14 gemeenten en de ketenpartners zette SamenTwente zich in 2022 in voor gezonde, veilige en vitale inwoners van Twente.

Regio Twente, portefeuillehoudersoverleg Afval en Duurzaamheid/Regio Twente, portefeuillehoudersoverleg Informatie Service Punt (ISP) Milieu
Regio Twente werkt samen met gemeenten aan een afvalloos en duurzaam Twente.

Twente Milieu
Twente Milieu is adviseur en afvalinzamelaar voor de gemeente Hengelo.

Twence
Twence is de afvalwerker en duurzaamheidsbevorderaar voor de gemeente Hengelo.

Omgevingsdienst Twente (ODT)
ODT houdt in opdracht van ons toezicht op milieuregelgeving en uitvoering van bodemsaneringen, behandelt milieudeel vergunningaanvragen en - meldingen en adviseert op milieuaspecten zoals bodem, geluid, lucht, externe veiligheid en asbest.

Waterschap Vechtstromen
Het waterschap zet zich in voor schoon, veilig en voldoende water. Waterschap Vechstromen wil een aantrekkelijke leefomgeving creëren voor mensen, planten en dieren. Om dit te bereiken werken wij dagelijks aan voldoende water, schoon water, veiligheid en zuiveren we het afvalwater van ongeveer 800.000 inwoners en bedrijven.

Twents Waternet
Het Twents waternet is een professioneel netwerk van 14 Twentse gemeenten en waterschap Vechtstromen. Samen zorgen we ervoor dat afvalwater op een slimme manier wordt verwerkt. Onze overtuiging is dan ook ‘samen slimmer met water’. Belangrijke aandachtspunten binnen deze samenwerking zijn kostenbeheersing, bijdragen aan een prettige leefomgeving en innovatie op het gebied van afvalwater.

Coöperatie Energie van Hengelo
De coöperatie heeft de wooncoaches in dienst genomen en werkt samen met Hengelo aan de ontwikkeling van het zonneveld Boeldershoek

Wat hebben we bereikt

Wat hebben we daarvoor gedaan

7.1. In 2024 verbruiken huishoudens en organisaties minder (fossiele en niet-fossiele) energie en wekken huishoudens en organisaties meer duurzame energie op met behulp van zon, wind of warmtebronnen.

• We stelden de visie Duurzaam Hengelo, koers richting 2050 op. Aan de hand van een zestal thema’s zetten we de koers uit voor de duurzame ontwikkeling van Hengelo voor de korte en langere termijn. De visie is op 8 maart in de gemeenteraad vastgesteld.

• Op basis van vastgestelde Regionale Energie Strategie 1.0 (RES-T) werkten we aan de verdere uitwerking, de RES-T 2.0, die in 2023 moet worden vastgesteld. Hengelo draagt bij aan de Twentse opgave om in 2030 1,5 Terrawattuur (TWh) elektriciteit duurzaam op te wekken en de warmtetransitie te realiseren. In de RES-T is een bestuurlijke koers opgenomen voor duurzame elektriciteitsopwekking via zon en wind, energie besparen en de Regionale Structuur Warmte voor het benutten van bovenlokale duurzame warmtebronnen en de daarvoor benodigde warmte-infrastructuur. Twente onderscheidt zich met de enorme potentie voor een regionaal warmtenet en biogas/groen gas als een warmteregio.

• De raad heeft in 2022 het Omgevingsprogramma Nieuwe Energie 2021-2030, het bijbehorende Uitvoeringsprogramma 2022-2025 en het Stimuleringsplan zon op dak, parkeerterreinen en gevels vastgesteld. Deze beleidsdocumenten beschrijven waar, hoe en met wie we in 2030 bijna de helft van ons elektriciteitsverbruik duurzaam opwekken en aan welke voorwaarden energieprojecten moeten voldoen. De vervolgstap is nader onderzoek naar de effecten van zonnevelden en windturbines op de omgeving en het milieu. Dat doen we in sub-regionaal verband samen met Borne en Hof van Twente. Daarnaast wordt gewerkt aan een actieprogramma.

• We hebben meegewerkt aan het kader omgevingsvisie Stedelijk gebied om duurzaamheid hierin te verankeren.

• Hengelo neemt deel aan de pilot Duurzaamheidsroute A35 van het ministerie van EZK, samen met 5 andere Twentse gemeenten en Rijkswaterstaat. We onderzochten de mogelijkheden om de gronden van het Rijk en lokale overheden te benutten voor duurzame elektriciteitsopwekking met zonnepanelen. De verkenningsfase is afgesloten en we werken nu aan de planfase.

• Op basis van het Omgevingsprogramma Nieuwe Energie 2021-2030 zijn we gestart met de voorbereidingen voor de realisatie van het zonneveld op eigen gronden, nabij het bedrijventerrein Boeldershoek. De insteek is het veld te realiseren en te exploiteren op basis van 100% lokaal eigendom. Parallel wordt er op de aangrenzende gronden een zonneveld gerealiseerd door een ontwikkelaar in samenwerking met de lokale energiecoöperatie Energie van Hengelo.

• We informeerden de raad over de gevolgen van overbelasting van het elektriciteitsnet voor grootschalige aansluitingen.

• Samen met de gemeenten Borne en Enschede, en het consortium Twence, Cogas en Warmtebedrijf Hengelo/Ennatuurlijk werkten we aan een verdiepend haalbaarheidsonderzoek naar de realiseerbaarheid van een regionaal warmtenet.

• We werkten in de Proeftuin Nijverheid Aardgasvrij aan het eerste uitvoeringsplan op buurtniveau. Dat doen we in nauw overleg met Welbions, netbeheerder Enexis en in afstemming met een afvaardiging van de bewonersorganisaties en individuele bewoners. Ook werken we samen met de 65 andere proeftuinen. Volgens Welbions en de gemeente is een warmtenet het logische technisch alternatief voor een groot deel van de gebouwen in de Nijverheid. Aan de hand van dit voorstel werkten we een verdere verkenning uit naar de condities, bereidheid en mogelijkheden bij inwoners. Dat deden we afgelopen jaar onder meer met de energiebus bij 10 haltes, informatiebijeenkomsten en keukentafelgesprekken.

• Door de stijgende energietarieven hebben inwoners, in het bijzonder met een smalle beurs, steeds meer moeite om hun energierekening te betalen (energiearmoede). We stelden een uitvoeringsregeling op, voor de door het Rijk beschikbare gestelde compensatiemiddelen. Ook boden we digitaal energieadvies en energieadvies aan huis. Daarnaast werkten we samen met gemeente Enschede en Almelo aan een lobby ten behoeve van een inclusieve energietransitie. We willen dat iedereen (laagdrempelig) mee kan doen aan de verduurzaming en energiearmoede structureel opgelost wordt door woningen goed te isoleren en daarmee de energierekening blijvend te verlagen. We ontvingen hiervoor samen met deze steden de 2 betreffende ministers van VRO en E&K.

• We werkten aan een Stimuleringsplan energiebesparing, een uitvoeringsplan. Het afgelopen jaar werden de kaders opgesteld. In de verdere uitwerking nemen we de concrete acties en maatregelen op, waarmee we actief inwoners informeren, adviseren en stimuleren op het gebied van energiebesparing.

• In samenwerking met de Energiecoöperatie Energie van Hengelo hebben we de inzet van de wooncoaches gecontinueerd. De wooncoaches leveren onafhankelijk verduurzamings/energieadvies bij de mensen thuis.

• We werkten op verschillende niveaus (landelijk, regionaal en lokaal) aan het opzetten van monitoring om inzicht te krijgen in de voortgang van de energietransitie.

• In 2022 rolden we laadvoorzieningen voor elektrische auto’s verder uit. Daarmee zijn er in totaal 103 openbare laadvoorzieningen (veelal met dubbele aansluiting) in Hengelo beschikbaar. Daarnaast is voor nog eens 50 laadlocaties een verkeersbesluit genomen. Alle laadplekken zijn opgenomen in een gemeente dekkende laadplankaart.

• Ook werkten we aan toekomstgerichte duurzame bedrijventerreinen. Met het bestuur van bedrijvenpark Twentekanaal (BIT) werkten we aan de uitvoering van de acties opgenomen in het plan van aanpak. Samen met het parkmanagement Westermaat Campus en de provincie voeren we als pilot een stimuleringsregeling uit, waarbij bedrijven met vouchers financiële ondersteuning krijgen bij het verduurzamen. Verder benaderden we bedrijven voor ondersteuning bij het tot uitvoer brengen van hun zonnepanelen projecten waarvoor zij SDE-subsidie hebben ontvangen.

• We organiseerden een succesvolle duurzaamheidsmarkt en een voorlichtingsavond voor het Tuindorp over verduurzaming van monumentale panden. Daarnaast werkten we mee aan enkele scholenprojecten over duurzaamheid.

7.1.3 In 2022 is er minder afval en worden grondstoffen meer en vaker opnieuw gebruikt (circulaire economie)

• We hebben de mogelijkheden van een nascheidingsinstallatie laten onderzoeken door Twence. Gebleken is dat nascheiding qua milieurendement vergelijkbaar scoort als bronscheiding, maar tegen hogere kosten.

• We hebben per 1 juli 2022 de JA-JA sticker ingevoerd. Alleen huishoudens die dit actief aangeven ontvangen nog ongeadresseerd reclamedrukwerk in hun brievenbus.

• Twente Milieu en Het Goed zijn begonnen met de uitwerking van een businesscase voor een circulair ambachtscentrum op het milieupark aan de Wegtersweg.

• In 2022 is besloten om per 1 juli 2023 de biobox in te voeren. Met de biobox stellen we alle hoogbouw huishoudens in staat om hun etensresten gescheiden aan te bieden.

• We vergrootten de service in wijken en buurten met een mobiel milieupark.

7.2.1 In 2022 heeft Hengelo meer capaciteit om water op te vangen bij hevige neerslag
In 2022 is in totaal 2.700 m² extra waterberging gerealiseerd:

• Marktplein: 400 m³

• Broek Noord: 800 m³

• Brouwerij fase 2: 100 m³

• SeaHorse terrein: 500 m³

• Vijver ROC: 900 m³

Op diverse locaties is drainage aangelegd in de openbare ruimte om hoge grondwaterstanden te beteugelen.

Het gebied langs de Elsbeek tussen de Koekoeksweg en de Oude Molenweg is opnieuw ingericht met meer ruimte voor de beek (waterberging), veel groen en een wandelpad langs de beek.
De Elsbeek tussen de Oude Molenweg en de zandvang aan de Wemenstraat is opnieuw ingericht en gaat deel uitmaken van het Wemenpark.
De Berflobeek achter de Marskant is opnieuw ingericht en krijgt meer ruimte. De beek gaat integraal onderdeel uitmaken van de nieuwe woonlocatie Marskant.

Het vuilwatertransportriool tussen de Oldenzaalsestraat en de rioolwaterzuiveringsinstallatie van het waterschap Vechtstromen is gefaseerd gerelined. Bij relinen wordt een kunststofcoating in de rioolbuizen aangebracht.

In de binnenstad wordt herinrichting gecombineerd met de uitvoering van klimaatadaptieve maatregelen zoals afkoppelen, realiseren van waterberging en groenaanleg.

Klimaatadaptatie
In 2022 hebben we op vele manieren gewerkt aan het klimaatadaptiever maken van onze gemeente. Zowel in waterberging als vergroening zijn stappen gemaakt om onze fysieke leefomgeving leefbaarder en weerbaarder te maken. De klimaatadaptatiestrategie is onder andere opgesteld op basis van ‘klimaatpraten’ met inwoners, kinderen en gezondheidspartners. Met het Twents Waternet, het samenwerkingsverband tussen de 14 Twentse gemeenten, het waterschap Vechtstromen en de provincie Overijssel, hebben we onder andere gewerkt aan publiekscommunicatie, kennisdeling en projecten.

• In maart 2022 heeft de gemeenteraad de klimaatadaptatiestrategie vastgesteld. In die strategie staat beschreven hoe wij in Hengelo om willen gaan met de gevolgen van klimaatverandering: hitte, droogte, wateroverlast en verlies van biodiversiteit. In de strategie staat vastgelegd welke gevolgen van klimaatverandering we in Hengelo aanvaardbaar, onwenselijk of onacceptabel vinden. Elk van deze categorieën pakken we op een andere manier op: van de gemeente als initiator (onacceptabele effecten) tot inwoner aan zet (aanvaardbare situaties). Wel geldt steeds dat we zoveel mogelijk maatregelen willen meekoppelen en dat we zoveel mogelijk samen doen met onze inwoners en ondernemers.

• Op basis van de klimaatadaptatiestrategie is in 2022 gewerkt aan het maken van een uitvoeringsagenda klimaatadaptatie voor de komende jaren. Elke 6 jaar zal deze worden vernieuwd. In 2023 wil het college deze uitvoeringsagenda vaststellen.

• Op allerlei manieren zijn de uitgangspunten uit de klimaatadaptatiestrategie al meegenomen in het beleid en de uitvoering van de gemeente. O.a. door verkenningen, het verankeren van klimaatadaptatie in andere beleidsvelden en door communicatie naar onder inwoners. Voor een deel zijn dit zaken die we als gemeente al jaren doen en voor een deel zijn dit nieuwe of extra activiteiten en maatregelen in het kader van klimaatadaptatie vanuit het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie.

Milieu
Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet vervallen landelijke milieunormen voor bepaalde bedrijfstakken zoals horeca en sportverenigingen en vervallen de landelijke normen voor geluid en geur. Voor deze categorieën moeten we regels gaan stellen in het Omgevingsplan. Ter overbrugging geeft de rijksoverheid tijdelijke regels mee (de zogenoemde bruidsschat). In 2022 hebben we een begin gemaakt met het aanpassen van bruidsschatregels en beleidsregels voor het Hengelose Omgevingsplan. Verder zijn milieubijdragen geleverd aan de Omgevingsvisie Hart van Hengelo en de voorbereiding van de Omgevingsvisie stedelijk gebied.

Hengelo heeft zich aangesloten bij het landelijk Schone Lucht Akkoord. Hieraan zijn maatregelen verbonden op het gebied van mobiliteit, vergunningverlening, aanbesteding, voorlichting e.d. die in verloop van tijd doorgevoerd moeten worden. Een voorbeeld hiervan is de informatie die we verstrekken, onder andere op de gemeentelijke website, om overlast door houtstook te voorkomen.

De milieu-vergunningverlening, milieu-advisering aan- en het milieu-toezicht bij bedrijven is ondergebracht bij de Omgevingsdienst Twente. In het VTH-jaarverslag 2022 wordt daarover gerapporteerd.

Geluid
We hebben de 5-jaarlijkse geluidbelastingskaart (een verplichting op grond van Europese regelgeving) gemaakt met daarin de geluidbelasting van woningen door wegen, spoorwegen en gezoneerde industrieterreinen. Deze geluidbelastingskaart vormt de basis voor een actieplan geluid dat we in 2023/2024 gaan opstellen.

De sanering (= verbetering van de geluidwering) van woningen aan de Deldenerstraat die een te hoge geluidbelasting ondervinden, is gestart in 2022 en loopt door in 2023. Voor twee andere reconstructie-projecten van wegen is subsidie aangevraagd.

Bodem
In 2022 zijn de normen vastgesteld door het Rijk voor PFAS en zijn in Hengelo de eerste inventarisaties gestart. Daarnaast is verder gewerkt aan een vernieuwde structuur van het netwerk OnderTwente en zal dit in 2023 verder tot uiting gaan komen.

7.3.1 Hengeloërs hebben een gezondere levensstijl

• Samen met een groot aantal partners heeft de gemeente Hengelo in 2022 gewerkt aan een breed lokaal preventieakkoord om een gezonde leefstijl te stimuleren en meer kansengelijkheid in gezondheid. Met daarin concrete afspraken om roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht terug te dringen en welbevinden te vergroten.

• Wij hebben afspraken gemaakt over preventieve inzet op het gebied van gezonde scholen, om een gezonde leefstijl op scholen meer vanzelfsprekend te maken. 14 scholen in Hengelo doen mee aan de Gezonde School aanpak met welbevinden jongeren als bovenliggend thema.

• Samen met leerlingen van het ROC Top traject hebben wij gewerkt aan JOGG (Jongeren op gezond gewicht), gezonde jeugd, gezonde toekomst. Om de leefomgevingen waarin zij zich bevinden (thuis, school, buurt, sport, vrije tijd, werk en media) gezonder maken. De leerlingen van het ROC hebben ons daarover geadviseerd.

• Met partners van de GLI (Gecombineerde leefstijl Interventie) heeft de gemeente Hengelo een inventarisatie verricht. Hierin onderzochten we kansen om deze interventie, waarin volwassenen met overgewicht werken aan hun leefstijl, gezonder eten en duurzame gedragsverandering, te versterken en te intensiveren.

• Samen met de GGD Twente en andere gemeenten hebben wij een toolbox gemaakt voor het verminderen van alcoholgebruik onder jongeren. Met als kernboodschap: geen alcohol = normaal.

• In de wijken Slangenbeek en Klein Driene is de gemeente Hengelo in 2022 samen met partners en wijkbewoners gestart met de interventie gezonde wijkaanpak. Dit is een bewezen aanpak waarin wij samen in een buurt of wijk werken aan gezonde inwoners in een gezonde omgeving.

• Op initiatief van huisartsen in Hengelo en in navolging van de samenwerking Slangenbeek, hebben wij in 2022 het project SamSam opgezet. Daarmee stimuleren wij de samenwerking en verbinding tussen huisartsen en de gemeente (sociaal domein), zodat inwoners met een vermoeden van psychosociale- of financiële problematiek sneller en op een laagdrempelige manier doorverwezen kunnen worden naar voorliggende voorzieningen. Op deze manier kunnen wij medicalisering en hoge zorgkosten en druk op de huisartsenzorg voorkomen. Wij starten SamSam in 2023 met Wijkracht en vier HAGRO’s in Hengelo (een HAGRO is een gebiedsgerichte samenwerkingsverband tussen huisartsen).

7.3.2 Het verschil in ervaren gezondheid tussen inwoners met een hoge en een lage sociaal economische status (SES) is kleiner geworden

• Wij hebben samen met partners onderzoek gedaan naar kansen voor verbetering van vroeg signalering armoede en kwetsbare baby’s en hun ouders (project Wie let er op de kleintjes?).

• En de gemeente Hengelo is de coalitie 'geboortezorg' gestart, met prenataal, preventief huisbezoek voor aanstaande ouders in kwetsbare posities. Ook zijn hulpverleners in gesprek gegaan met inwoners in kwetsbare posities om zete laten nadenken over hun kinderwens, seksualiteit en anticonceptie (project Nu Niet Zwanger, NNZ).

• Wij zijn in de Hengelose Es gestart met de interventie Gezinsaanpak van FC Twente Scoren in de wijk. Deze aanpak is gericht op het motiveren van een gezonde leefstijl en participatie bij gezinnen in kwetsbare situaties. 

• In 2022 heeft de gemeente Hengelo een start gemaakt om gezondheid meer in de belangenafweging van het fysieke domein mee te laten wegen (bijvoorbeeld bij visieontwikkeling m.b.t. omgevingswet, duurzaamheid- en klimaat adaptief beleid). Een groenere buurt zorg voor gezondere inwoners. De inrichting van de leefomgeving is belangrijk voor gezondheid.
  Ook hebben in de wijken Slangenbeek en Klein Driene leerlingen van scholen meegedacht over en meegedaan met vergroening van de omgeving rondom de school.

• Het rapportcijfer dat inwoners in de enquête onder het Hengelo panel geven aan de gezondheid is voor hoogopgeleiden nagenoeg gelijk gebleven met een 7,7 ten opzichte van vorig jaar toen het cijfer een 7,6 was. De lager opgeleiden beoordelen hun gezondheid met een 7,0 lager dan vorig jaar, toen zij nog een 7,6 gaven. Uit onderzoek is bekend dat mensen met een lagere opleiding hun gezondheid als minder goed ervaren dan hoger opgeleiden (en ook daadwerkelijk minder jaren leven in goede gezondheid). Zo ervaren lager opgeleiden meer chronische stress als gevolg van sociale of financiële problemen. Dat lager opgeleide inwoners van Hengelo hun gezondheid een lager cijfer geven dan vorig jaar, is mogelijk te verklaren doordat zij meer stress ervaren door de stijgende kosten van hun levensonderhoud. Denk hierbij aan de hogere prijzen voor energie en boodschappen.

Wat zijn we blijven doen

Duurzaamheid

• De subsidieregeling voor groendaken hebben we gecontinueerd.

Afval

• Inzamelen van afval en grondstoffen huis-aan-huis en met verzamelcontainers.

• Verwerken van afval en grondstoffen.

• Exploiteren van het milieupark.

• Inwoners bewust maken van het belang van goed afval scheiden: afval is grondstof.

• Uitvoeren van afvalinspecties door toezichthouders.

• Afvalstoffenheffing ontvangen.

Riolering en waterhuishouding

• Waar mogelijk werd verhard oppervlak afgekoppeld van de gemengde riolering en vertraagd afgevoerd naar de beken.

• Op het gebied van riolering en waterhuishouding werd samengewerkt met de Twentse gemeenten, het Waterschap Vechtstromen en de provincie Overijssel (Twents waternet). Met zogenaamde werkplaatsen werd door gezamenlijk onderzoek geprobeerd kostenbesparingen te realiseren in de waterketen.

• We stimuleerden particulieren om minder verharding en meer groen in de tuinen aan te leggen.

• We werkten samen met woningcorporatie Welbions om meer klimaatadaptieve maatregelen te treffen.

• Bij projecten namen we klimaatadaptatie als belangrijk uitgangspunt mee. We betrekken bij het thema klimaatadaptatie ook nadrukkelijk gezondheidseffecten, o.a. als gevolg van hittestress.

Begraven

• De twee begraaf- en gedenkparken (Deurningerstraat en Oldenzaalsestraat) werden onderhouden en er werden begrafenissen en asbestemmingen uitgevoerd.

• Gemeente en Gildebor organiseerden weer de lichtjestocht op de Begraaf- en gedenkplaats Oldenzaalsestraat ter nagedachtenis van overledenen die begraven zijn in het begraaf- en gedenkpark en een Allerzielenviering rond Allerzielen (2 november) op het begraaf- en gedenkpark Deurningerstraat.

• Er heeft overleg plaats gevonden met het bestuur van de Joodse Begraafplaats en de gemaakte afspraken over het onderhoud door Gildebor zijn nogmaals bekrachtigd.

• Gildebor organiseerde en begeleidde activiteiten op beide begraaf- en gedenkparken tijdens de Open Monumentendag (1 x per jaar).

Openbare toiletten

• Ook in 2022 hebben we het beheer en onderhoud van de openbare toiletvoorzieningen verzorgd.

Volksgezondheid

• De gemeente Hengelo heeft de GGD Twente gefinancierde voor publieke gezondheidszorg en uitvoering van het basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg (JGZ).

• Wij zijn blijven inzetten op het verminderen van gezondheidsachterstanden met meerjarige, integrale programma’s gezondheidsachterstanden, Kansrijke Start, gezonde leefomgeving, sociale basis, welzijn op recept en Lokale en regionale preventie in het kader van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). 

• Het bevorderen van een gezonde leefstijl pakken hebben wij integraal en meerjarig opgepakt met partners vanuit sport, welzijn en onderwijs. Programma’s zoals JOGG (Jongeren op gezond gewicht), de GLI (gecombineerde leefstijl interventie), een gezonde sportomgeving en Gezonde School hebben wij versterkt en geïntensiveerd.

• De gemeente Hengelo is blijven werken volgens een brede, gebiedsgerichte en positieve benadering van gezondheid met daarbij als belangrijke uitgangspunten de basis op orde, aandacht voor onderliggende problematieken en inwoners als startpunt.

• Wij zijn blijven werken aan het thema gezonde leefomgeving en zoeken daarbij voor uitvoering naar koppelkansen in het fysieke domein.

• Wij hebben gewerkt aan een meer toekomstbestendige zorg voor thuiswonende ouderen (waaronder update stedelijk programma dementie).

Wat heeft het gekost

Financiële toelichting

7.1 Volksgezondheid (€ 105.000 nadeel)
Voor de uitvoering van het Lokaal Preventieakkoord (LPA) hebben we middelen gekregen via een specifieke uitkering (SPUK). We verantwoorden in 2022 zowel de uitgaven als de inkomsten (de SPUK) die hiermee samenhangen. Een deel van de uitgaven vanuit het Lokaal Preventieakkoord worden gedaan in 2023, de SPUK mogen we ook daarvoor inzetten. Daarom is er zowel op baten als lasten een lager bedrag dan begroot verantwoord (€ 32.000). Daarnaast hebben wij minder uitgegeven van onze middelen die we hebben gekregen voor Gezond in de Stad (GIDS) omdat we meer uitgaven konden verantwoorden onder het Lokaal Preventieakkoord, en voor het Rijksvaccinatieprogramma. Samen een voordeel van € 40.000.

Samen Twente heeft in november besloten te stoppen met het ontwikkelen van het GGiD. De gedane investering heeft Samen Twente hierdoor ineens moeten afboeken (zoals opgenomen in de raadsbrief onder nummer 3527658 van 20 december 2022). Een deel van deze kosten komt voor rekening van de deelnemende gemeenten, waaronder de gemeente Hengelo. Dit zorgt voor een nadeel van € 155.000 op dit taakveld.

7.2 Riolering (€ 112.000 nadeel)
Het taakveld Riolering en de lasten van kwijtschelding riolering vormen samen met de voorziening Riolering een gesloten circuit. D.w.z. dat eventuele saldi ten laste of ten gunste komen van de voorziening Riolering. Het nadelig verschil van € 112.000 ontstaat doordat het resultaat op kwijtschelding (zie programma 6) wordt meegenomen in het taakveld Riolering.

Wij hebben binnen het taakveld Riolering een hogere personele inzet (€ 146.000 nadeel). Dit heeft voor een groot deel te maken met het opstellen van het nieuwe Gemeentelijk Rioleringsplan (Programma Water en Riolering). Voor een nadere analyse wordt verwezen naar programma 9. Wij hebben minder uitgegeven aan hydrologische maatregelen en monitoring van grondwaterstanden, drainagewerkzaamheden en reparaties n.a.v. inspecties (€ 276.000 voordeel). Dit komt enerzijds door het gebrek aan capaciteit om de externe opdrachtverlening te organiseren, anderzijds ligt de focus meer op de diverse grotere investeringen op het gebied van riolering.  Wij hebben ook lagere kapitaallasten (rentelasten), omdat wij nog niet alle begrote investeringen hebben afgerond (€ 17.000 voordeel). De inkomsten op dit subtaakveld zijn hoger dan verwacht door een aanvullende ontvangst van invorderingskosten die gepaard gaan met het niet of te laat betalen van de aanslag (€ 84.000). Op basis van genoemde punten hebben we een hogere dan verwachte storting in de voorziening van € 342.000.

7.3 Afval (€ 222.000 voordeel)
Het taakveld afval is een gesloten circuit. Het verschil tussen de inkomsten en de uitgaven op dit taakveld (saldo) dat wordt gepresenteerd is het benodigde bedrag om de kwijtschelding (taakveld 6.3), de overhead en de BTW te dekken, aangezien de afvalbegroting in zijn geheel, over meerdere taakvelden, een gesloten circuit is. De voor- en nadelen worden verrekend met de voorziening.

In 2022 hebben wij door diverse financiële voordelen een dotatie aan onze voorziening kunnen doen. Wij hebben € 965.000 meer aan inkomsten ontvangen en € 743.000 meer lasten gemaakt dan begroot. Per saldo leidt dit tot een voordeel van € 223.000 op dit taakveld dat nodig is om de afval gerelateerde lasten op andere taakvelden te dekken. Hieronder worden de grootste verschillen uitgelicht aan zowel de baten- als lastenzijde.

Wij hebben meer afvalstofheffing ontvangen (€ 349.000) en de oninbare heffing is lager dan begroot
(€ 51.000). Deze inkomstenstijging is gerealiseerd door een toename van het aantal belastingplichtigen en het aanbiedgedrag van huishoudens. Daarnaast zijn met ingang van 2022 de opbrengsten uit dwanginvordering niet meer voor GBTwente, maar zijn deze opbrengsten voor de gemeente (€ 87.000). Verder hebben wij door het toegenomen aanbod van afval op het Milieupark meer inkomsten ontvangen dan was begroot (€ 70.000). Tevens hebben wij financiële voordelen behaald op oud papier en karton door een hogere marktprijs gedurende de 1e helft van 2022 (€ 170.000) evenals een hogere bijdrage van de afvalfonds voor PMD (€ 79.000). Daarnaast hebben wij door het aanbod van de afvalstromen oud ijzer, elektrische apparaten, piepschuim en overige afvalstromen hogere opbrengsten behaald dan begroot (€ 159.000).

Hiertegenover staat dat wij aan de lastenzijde minder kosten hebben gemaakt op de verwerking van GFT, restafval, grof tuinafval en hout (€ 259.000). Echter wordt de dotatie aan de voorziening als een last meegenomen op dit taakveld. Per saldo leidt dit op taakveld 7.3 uiteindelijk tot een voordeel van € 222.000 dat nodig is om de hogere kosten voor BTW, overhead en kwijtschelding te dekken.

Zoals hierboven is toegelicht zijn diverse inkomsten hoger geworden dan geraamd. Door de uiteindelijke werkelijke afwijking op de afvalbegroting (inclusief de btw, overhead en kwijtschelding die op andere taakvelden zijn verantwoord) is er een voordeel gerealiseerd van € 969.000 dat ten gunste komt aan de voorziening.

7.4 Milieubeheer (€ 309.000 voordeel)
Aan de inkomstenzijde is per saldo een voordeel gerealiseerd van € 363.000. Dit voordeel is ontstaan doordat er geen opbrengsten geraamd zijn voor subsidieprojecten. De ontvangsten hiervan worden namelijk verantwoord naar rato van directe uitgaven. Hierdoor zijn subsidieprojecten budgettair neutraal als gevolg. Tevens is door de vaststelling van de regeling Reductie Energiegebruik (RRE) het resterende deel vrijgekomen dat niet hoeft te worden terugbetaald aan de provincie Overijssel. Dit leidt tot een voordeel van
€ 184.000. Daarbij is wel verzocht om het resterende bedrag in te zetten om nog meer woningen te bereiken met energiebesparende maatregelen.

Aan de uitgavenkant hebben wij in 2022 een hogere gemeentelijke bijdrage verstrekt aan de Omgevingsdienst Twente dan geraamd (€ 194.000). Tijdens de 2e berap hadden wij de begroting al bijgesteld o.b.v. de prognose van de omgevingsdienst. Echter is gebleken dat de gerealiseerde werkproductie hoger is uitgevallen dan geprognotiseerd. Inmiddels is bekend dat de gemeente Hengelo structureel meer afneemt bij de omgevingsdienst. De structurele effecten hiervan presenteren wij in de aankomende Zomernota 2023-2027. Daartegenover hebben wij minder uitgegeven aan loonkosten (€ 188.000). Er zijn minder kosten gemaakt wegens een onderbesteding op werkzaamheden fondsbodemsanering en advisering milieu dan begroot. Voor een nadere analyse wordt verwezen naar programma 9.

7.5 Begraafplaatsen en crematoria (€ 53.000 voordeel)
Het voordeel op dit taakveld wordt grotendeels veroorzaakt door hogere inkomsten uit begrafenisrechten dan begroot (€ 100.000). Wij hebben wel hogere lasten van uitbestede werkzaamheden (€ 51.000). Dit komt enerzijds door een nagekomen factuur van Gildebor n.a.v. de BTW-discussie met de Belastingdienst en de SWB Groep. Anderzijds door hoognodige werkzaamheden om het interieur van de aula aan de Oldenzaalsestraat op peil te brengen.