Onderwijs

Welke belangrijke ontwikkelingen zagen we in 2024?

Lokaal Educatieve Agenda
De gemeente Hengelo heeft in 2024 de Lokale Educatieve agenda (LEA) voor de periode 2024-2027 vastgesteld. Het overkoepelende thema van de LEA is kansengelijkheid, in lijn met de 'Gelijke Kansen agenda' die de gemeente Hengelo heeft ondertekend. Hierbij zetten we in op drie lijnen: Onderwijskansenbeleid, Integrale en Inclusiever Onderwijs & Kinderopvang en de Doorgaande leerlijn. De inzet op gelijke kansen beperkt zich niet tot de schoolomgeving. Wij zien een relatie met onder andere inzet vanuit het preventieteam en jeugdhulp (programma 6) en met onze integrale gebiedsgerichte gezondheidspreventie en 'Kansrijke start' (programma 7).

Twentse belofte
Wij hebben in 2024 gewerkt aan 'de hernieuwde Twentse Belofte' zoals voorgenomen in de zomernota 2024, i.c.m de wijziging en wet- en regelgeving. In dit programma wordt de nieuwe Wet ‘Van school naar Duurzaam Werk’ geïntegreerd. In deze hernieuwde Twentse Belofte nemen we specifiek de toenemende multiproblematiek van jongeren mee, zodat we met gerichte maatregelen en samenwerking in de regio kunnen bijsturen en deze problematiek effectief kunnen aanpakken.

Integraal Huisvestingsplan (IHP)
Het IHP voor het primair, speciaal en voortgezet onderwijs is in juli 2024 vastgesteld. De gemeente is verantwoordelijk voor de huisvesting en het wordt in 2025 een wettelijke verplichting om een breed IHP op te stellen. In het IHP is beschreven hoe de gemeente samen met de schoolbesturen, van nu tot het jaar 2030, investeert in de huisvesting van het onderwijs. Rekening houdend met de bevolkingsontwikkeling in (de wijken van) Hengelo. Hiervoor is in 2024 de verordening voorzieningen huisvesting onderwijs herzien.

Relevante beleidsnota’s

• Twentse Visie op Vervoer (2015)

• Integraal huisvestingsplan 2024-2025

• Preventievisie: ‘Een nieuwe focus op preventie in het Sociaal Domein' (2019)

• Actieplan Preventie Jeugd (2020)

• Twentse Belofte (2020)

• Kwaliteitskader Hengelose Voorschool (2021)

• Beleidsprogramma sociaal 2021 - 2025

• Transformatieplan, voor een toekomstbestendig sociaal domein voor Hengelo (2022)

• Lokale Educatieve Agenda Hengelo 2024- 2027

Verbonden partijen

Niet van toepassing.

Wat hebben we bereikt

1. In 2023 lag het percentage leerlingen uit de doelgroep dat het hoogste risico had op onderwijsachterstanden in 2023 (15%) lager dan in 2024 (16%). Dit verschil heeft te maken met de nieuwkomers die nu zijn opgenomen in de indicator.

2. In 2023 lag het percentage peuters (72%) uit de doelgroep dat gebruik maakte van voorschoolse educatie hoger dan in 2024 (67%). Dit heeft verschillende redenen en wordt toegelicht bij wat hebben we hiervoor gedaan in 4.1.1.

Wat hebben we daarvoor gedaan

4.1 Kinderen en jongeren in Hengelo krijgen ook door kwalitatief goed onderwijs gelijke kansen in de maatschappij

4.1.1 Minder kinderen en jongeren in Hengelo hebben een onderwijsachterstand

• In 2024 is de LEA (lokale educatieve agenda) vastgesteld en zijn we begonnen met de uitvoering hiervan.

• We hebben een pilot gedaan op een aantal Integrale Kindcentra (IKC) met de inzet van een brugfunctionaris vooruitlopend op de inzet van een landelijke subsidie Brugfunctionaris vanaf september 2024. Daarmee hebben wij ingezet op het bieden van gelijke kansen, sociale inclusie, talentontwikkeling en het verbreden van het wereldbeeld van ouders en kinderen.

• Het aantal plekken voorschoolse educatie (VVE) is uitgebreid. Dit komt mede door de groei van de doelgroep, waaronder specifiek nieuwkomers. Daarnaast zijn er extra kosten gemaakt voor de kwaliteit van de uitvoering van VVE, voortkomend uit wettelijke verplichtingen. Daarom is er in 2024 meer subsidie verstrekt voor de uitvoering van VVE.

• Wij zijn gestart met een pilot Basisvaardigheden iin de Hengelose Es. De insteek is om vanuit het netwerk eenzelfde bewezen werkende aanpak te kiezen voor het verbeteren van de basisvaardigheden (gericht op taal) van jonge kinderen.

• Vanuit vroegsignalering hebben we in samenwerking met armoedebeleid een Leskist Armoede voor groep 7/8 aangeschaft en ingezet op de IKC’s in Hengelo.

• Wij hebben ingezet op een training armoedesignalering in samenwerking met Hogeschool Saxion. In het voorjaar van 2025 starten er twee trainingsgroepen voor pedagogisch medewerkers van de kinderopvang en leerkrachten van het basisonderwijs.

• Wij zijn de samenwerking aangegaan met Stichting Schools Cool. Zij verzorgen mentoraten ter ondersteuning van schoolgaande jongeren zodat zij succes op school kunnen boeken. School's Cool Twente draagt bij aan kansengelijkheid in Twente.

• Wij hebben de pilot Jeugdhulpteams (JHT) op zorgintensieve scholen geëvalueerd en besloten het voort te zetten (zaaknr. 3840172) en de aanbesteding voor onderwijsondersteuningsarrangementen in gang te zetten. Qua timing en risico is er voor gekozen dit niet mee te nemen in de opdracht voor de basisondersteuning. Afstemming en samenwerking met de ondersteuning op de zorgintensieve scholen hebben wij wel geregeld. Wij hebben in het Transformatieplan rekening gehouden met een investeringsbijdrage, maar weten niet of dit bedrag volstaat. Wij komen daar in de Zomernota 2025-2029 op terug.

• Wij hebben het besluit genomen om vanaf januari 2025 mee te doen met de Onderwijs Jeugdhulp Arrangamenten (OJA) op zeven zorgintensieve scholen in Enschede en dragen hier financieel aan bij. Dat betekent dat Hengelose leerlingen die naar deze scholen zitten, gebruik kunnen maken van deze arrangementen. Dit is in lijn met de beweging die wij maken binnen de transformatie in het sociaal domein en samenwerkingsagenda in de regio.

• In 2024 hebben wij uitvoering gegeven aan de motie 'tegengaan pesten op school'. Het tegengaan van pesten is een onderdeel van ons integraal veiligheidsbeleid en LEA. Vanuit de Wet Veiligheid op School hebben scholen en verschillende organisaties het afgelopen jaar diverse activiteiten gestart voor het stimuleren van weerbaarheid van kinderen en jongeren en het tegengaan van (digitaal) pesten op scholen.

• In het afgelopen jaar heeft het jongerenwerk op verschillende manieren meegeholpen aan het verminderen van pestgedrag onder jeugd, door bijvoorbeeld: groepscounseling ('Make a Move+' en 'Girls Talk+'), weerbaarheidstraining (BAAS en Bokstraining) en een gastles over stigma's op het ROC van Twente.

4.1.2 Meer jongeren behalen een startkwalificatie

• Naar aanleiding van stijgende cijfers van voortijdig schoolverlaters heeft de gemeente Hengelo samen met de Twentse gemeenten een bijsturingsplan ontwikkeld onder de naam "Twentse Belofte". Dit is in juli 2023 vastgesteld in de stuurgroep Twentse Belofte. Om het stijgend aantal voortijdig schoolverlaters een halt toe te roepen zijn er korte en lange termijn maatregelen in gang gezet. Voor de korte termijn bijvoorbeeld het inzetten op vroegsignalering en escalatie. En voor de lange termijn het aanpakken van risicovolle leerlingstromen en het ontwikkelen van nieuwe varianten van de Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL).

• Doorstroomcoaches hebben jongeren die zonder startkwalificatie school verlaten in beeld en begeleid naar een passende vervolgstap. Voor kwetsbare jongeren in de leeftijd 23-27 jaar biedt Hengelo lifecoaching. Zij begeleiden jongeren die op meerdere leefgebieden vastlopen en waar de inzet van meerdere interventies nog niet geleid heeft tot een stap richting werk of school.

4.2 Schoolgebouwen in Hengelo worden optimaal gebruikt

4.2.1 De schoolgebouwen passen beter bij de leerlingenaantallen

• In juli 2024 is het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs Hengelo (IHP) vastgesteld. In de tweede helft van 2024 zijn wij gestart met het opstellen van veertien businesscases. Per individueel (school)project (in totaal 14) wordt er een studie gedaan naar de meest wenselijke locatie, huisvestingsmaatregel en financiële consequenties van de in het IHP genoemde projecten.

• De Verordening voorzieningen onderwijs gemeente Hengelo is geüpdatet en gelijktijdig met het IHP vastgesteld. De verordening biedt de kaders voor de uitvoering van het huisvestingsbeleid zoals opgenomen in het IHP.

• In het najaar van 2024 heeft de gemeente het voormalige Edith Steincollege aan de M.A. de Ruyterstraat aangekocht, inclusief de villa. I.v.m. de herontwikkeling van het scholeneiland van het Saxion. De villa staat binnenkort te koop en heeft geen onderwijsbestemming meer.

• Het Mezquita-college, gestart in 2021, in het voormalige schoolgebouw van Hogeschool Saxion, heeft per juli 2024 haar onderwijsactiviteiten in Hengelo gestaakt.

4.2.2 Schoolgebouwen in Hengelo worden multifunctioneler gebruikt, zoals voor kinderopvang (integrale kindcentra)

• Wij hebben met de uitwerking van IHP met alle partners oog voor het multifunctioneel gebruik van schoolgebouwen.

Wat zijn we blijven doen

• De stichtingen van het Onderwijs hebben de begroting en Jaarrekening ter kennisname aan de gemeenteraad aangeboden in 2024. Daarmee is de gemeenteraad op de hoogte gebracht dat de stichtingen financieel gezond zijn en de middelen goed zijn besteed. Dit is vastgelegd in de Wet op het Openbaar primair Onderwijs (WPO) en de Wet voorgezet Onderwijs 2020 (WVO 2020). Daarnaast is er voor het VO een tweejaarlijkse bijeenkomst georganiseerd tussen de directeur-bestuurder en raad van toezicht met de gemeenteraad.

• Wij zijn ons blijven inzetten om onderwijsachterstanden te voorkomen en te bestrijden in de voorschoolse periode en het primair onderwijs. Wij hebben dit gedaan door in te zetten op voldoende en kwalitatief goede plekken voor voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en te zorgen voor een goed bereik van de voorschool.

• Wij hebben leerlingen in de basisschoolleeftijd op maat (taal)ondersteuning aangeboden.

• Wij hebben de doorgaande lijn van voorschool naar vroegschool gestimuleerd.

• Met het Expertisecentrum Jonge kind (EJK) hebben wij gezorgd voor de kwaliteit van de voor- en vroegschool en de ondersteuning voor jongere kinderen. Wij hebben het EJK gesubsidieerd.

• Wij zijn met Almelo en Enschede blijvend in gesprek over hoe gelijke kansen vorm te geven binnen de gemeente. Waarbij goede voorbeelden uit Twente onder de aandacht worden gebracht bij het Rijk.

• De gemeente Hengelo heeft zich ook het afgelopen jaar via het Doorstroompunt ingezet op het bestrijden en voorkomen van schoolverzuim bij jongeren. De leerplichtambtenaren zijn in gesprek gegaan met jongeren die verzuimen en hebben geprobeerd hen terug te leiden naar school. Zij voerden preventief gesprekken ter voorkoming van verzuim.

• Samen met partners hebben wij uitvoering gegeven aan de Twentse Belofte.

• Integrale vervoersondersteuning stond voorop, zo ook binnen het leerlingenvervoer. Met daarbij de mogelijkheid om in overleg met de ouders, de leerling en de school een persoonlijk vervoersontwikkelingsplan op te stellen. Daarin wordt de weg naar zelfstandig reizen naar school en de mogelijkheden van de leerling beschreven.

• Wij hebben ons ingezet voor de ontwikkeling van volwassenen door het coördineren en organiseren van activiteiten om taal- en rekenvaardigheden te bevorderen (zie ook programma 6).

• Wij hebben, in samenspraak met het partners van het onderwijs, gewerkt aan een evenwichtige spreiding van optimaal benutte schoolgebouwen in de stad.

• Om bewegingsonderwijs te ondersteunen hebben wij voldoende en functionele gymnastieklokalen ten behoeve van het onderwijs beschikbaar gesteld.

• Wij hebben, in samenspraak met het onderwijsveld, blijvend gewerkt aan een evenwichtige spreiding van optimaal benutte schoolgebouwen in de stad.

• Wij hebben, in afstemming met het onderwijsveld, de bestaande huur- en medegebruiksafspraken tegen het licht gehouden en waar nodig aangepast en vereenvoudigd.

Wat heeft het gekost

Financiële toelichting

4.1 Openbaar basisonderwijs (€ 2.000 nadeel)
Dit taakveld kent geen noemenswaardige afwijkingen.

4.2 Onderwijshuisvesting (€ 216.000 nadeel)

• In de begroting houden we rekening met een jaarlijks budget voor schadeherstel aan scholen en gymnastieklokalen. De gemelde schades in 2024 vielen grotendeels onder de verzekering, waardoor geen aanspraak is gemaakt op dit budget (€ 105.000 voordeel). Op de reguliere onderhoudsbudgetten is meer aanspraak gemaakt dan begroot (€ 96.000 nadeel).

• Het opstellen van het IHP onderwijs heeft in 2024 meer voorbereiding gevraagd dan vooraf was aangenomen. Hierdoor hebben wij incidenteel hogere uitgaven (€ 85.000 nadeel).

• Door de aankoop van het schoolgebouw aan de M.A. de Ruyterstraat en het staken van de onderwijsactiviteiten van de Stichting SVPO hebben wij in 2024 minder huurkosten gemaakt (€ 66.000 voordeel).

• Vanuit de Jetten regeling zijn wij als gemeente Hengelo gecompenseerd voor hogere energiekosten als gevolg van het opzeggen van het contract met Gazprom. De verwachte ontvangst over 2024 is € 120.000 lager dan begroot, door lagere enerigelasten. In de compensatie die wij als gemeente hebben ontvangen, zit ook een compensatie voor aansluitingen die betrekking hebben op onderwijshuisvesting. Hiervoor hebben de betreffende schoolbesturen de energierekeningen betaald. Nu wij de compensatie hebben ontvangen, keren wij dus een gedeelte van deze compensatie uit aan de schoolbesturen, dit zorgt voor een incidenteel nadeel van € 224.000.   

• In de Zomernota 2024-2027 is incidenteel extra budget beschikbaar gesteld voor spoedaanvragen van scholen, op basis van twee aanvragen. Bij een van de aanvragen is rekening gehouden met het verwijderen van asbest, bij nadere inspectie bleek er geen asbest aanwezig te zijn. De werkelijke kosten zijn daarmee lager uitgevallen dan in de aanvraag opgenomen, dit leidt tot een incidenteel voordeel van € 54.000.

• De werkelijke renteomslag valt lager uit dan begroot, waardoor op dit taakveld een incidenteel voordeel van € 68.000 ontstaat. Zie ook de toelichting in programma 9.

4.3 Onderwijsbeleid en leerlingenzaken (€ 18.000 nadeel)
Dit taakveld kent geen noemenswaardige afwijkingen.

Risico's

Een (groot) tekort aan leraren en pedagogisch medewerkers
De gemeente gaat niet over de inzet van leraren en pedagogisch medewerkers, we zijn daarin afhankelijk van de overkoepelende onderwijsstichtingen en kinderopvangorganisaties. Hier hebben we als gemeente niet direct invloed op. Wel blijven we nauw contact houden met de stichtingen en organisaties.

We zien ook een risico in segregatie in wijken en scholen in Hengelo
De gemeente Hengelo heeft in 2024 de Lokale Educatieve agenda (LEA) voor de periode 2024-2027 vastgesteld. Het overkoepelende thema van de LEA is kansengelijkheid, in lijn met de 'Gelijke Kansen agenda' die de gemeente Hengelo heeft ondertekend. Hierbij zetten we in op drie lijnen: Onderwijskansenbeleid, Integrale en Inclusiever Onderwijs & Kinderopvang en de Doorgaande leerlijn. De inzet op gelijke kansen beperkt zich niet tot de schoolomgeving.   

Risico’s op het gebied van financiën, ambitie in tempo en omvang en juridische risico’s IHP
Het IHP voor het primair, speciaal en voortgezet onderwijs is in juli 2024 vastgesteld. De gemeente is verantwoordelijk voor de huisvesting en het wordt in 2025 wettelijke verplichting om een breed IHP op te stellen. In het IHP is beschreven hoe de gemeente samen met de schoolbesturen, van nu tot het jaar 2030, investeert in de huisvesting van het onderwijs. Rekening houdend met de bevolkingsontwikkeling in (de wijken van) Hengelo. Hiervoor is in 2024 de verordening voorzieningen huisvesting onderwijs herzien.